Harivamsha, volume II, Appendix II, BORI, 1971
shrIgaNeshAya namaH
hari OM
itranslated by A. Purushothaman, purushothaman_avaroth @yahoo.com

sheShadharmaprakaraNam 27 and 28

sheShadharmAH

vaishaMpAyana   uvAcha  

iti saMpraNatAH pArthA dharme kR^iShNe janArdane     |
shrotukAmAshcha te sarve brAhmaNA brahmavittamAH  ||   27-1
vAsudevaM chiraM dhyAtvA dharmaputraH pratApavAn  |
natvA paprachCha dharmAtmA dharmaM suranadIsutam  ||  27-2

yudhiShThira uvAcha  

karmaNA yena manujA narakaM yAnti duHkhitAH  |
keShAM sa~Ngena vA tAta labhate svargasaMpadam  ||  27-3
R^iNInAM cha pradAtR^INAM  R^iNasthasya  gatistu kA  |
tatsarvaM vada tattvena devavrata mahAmate  ||  27-4

bhIShma uvAcha  

shR^iNu rAjanpurA vR^ittamAshcharyam puNyavardhanam  |
bhadrakasya tu saMvAdaM govR^iShasya mahAtmanaH  ||  27-4
kAshmIre puNyadeshe tu sarvasaMpatsamAyute  |
brAhmaNo bhadrako nAma sarvAchAravivarjitaH  ||  27-5
kR^iShiko duHkhabhA~N mUrkho sadA vedavirodhakR^it  |
pitR^imAtR^ikulaistyaktaH shUdrabhojI tu kAmukaH  |
rAjadaNDabhayAtbhIto deshAntaramupAgamat  ||  27-6
tasmindeshe chiraM kAlaM sthitvA rAjendra durmatiH  |
nIlavarNamanaDvAhaM mahiShaM samachorayat  |
tau va~nchayityA  tadrAtrau svadeshaM prAptavAnpunaH  ||  27-7

vaishaMpAyana uvAcha  

pitAmahasya vachanaM shrutvA vismayakArakam  |
dharmasUnurmahAprAj~na idaM vachanamabravIt  ||  27-8

yudhiShThira uvAcha  

kiM karma kR^itavAMstAta svadeshe brAhmaNAdhamaH  |
kayA vR^ittyA pravR^itto.abhUdbAndhavebhyaH kimabravIt  ||  27-9
tatsarvaM vada tattvena devavrata mahAmate  |
kR^iShNo yadA me kR^ipayA hyavochadakhileshvaraH  ||  27-10

bhIShMa uvAcha  

bhadrake hyAgate tasminbAndhavAH parisha~NkitAH  |
UchuH paramadharmaj~nAH purastasyAtikopitAH  ||   27-11
kimarthamAgato bhadra pAparUpa bhayaMkara  |
gachCha gachCha punastUrNaM bandhUnAmahitaMkara  ||  27-12
paruShaM svajanasyedaM nishamya vachanaM tadA  |
bhadrakaH prAha tAnsarvAnva~nchayandharmanandana  || 27-13
bho bho bandhujanAH sarve shR^iNudhvaM vachanaM mama  |
yadA bhavadbhirnirasatastadA ga~NgAmupAgamam  ||  27-14
tatratyA brAhmaNAH sarve matkarmaparitoShitAH  |
yugmAvetau mahAbhAgA mama sarve dudushcha te  ||  27-15
tachChrutvA bAndhavAH sarve vachanaM chedamabruvan  |
sukhI  bhava mahAbhAgA gArhastyaM vai sadA kuru  |
gArhastyena tu dharmeNa mahachChreyo bhaveddhruvam  ||  27-16
tAnevaM va~nchayitvA sa bhadrakaH  pApanishchayaH  |
yugaMdharau tu tau kR^itvA yayau kR^iShibhuvaM prati  ||  27-17  
kimidaM bandhubhIH pR^iShTo gUDharUpo.atipApakR^it  |
prAraMbhaM karavANIti bAndhavebhyastadAbravIt  |
saMbhramaM kR^itavAnrAjanbhadrakaH pApanishchayaH  ||  27-18
tato halaM samAdAya dIrghakUbaramadbhutam  |
upAnahau charmarajjuM veNudaNDasamanvitam  ||  27-19
skandhe rAjanvahansIraM kambalenAvaguNThitaH  |
pUrvapashchimalA~NgUlaH kaupInaparishobhitaH  |
yayau kR^iShibhuvaM rAjanbhadrakaH pApanishchayaH  ||  27-20
gachCha gachCheti pApAtmanpAsyAmi rudhiraM tava  |
iti jalpansa mUrkho vai tR^iShNayA paripIDitaH  |
bhadrakaH pApakR^itkrUro drutaM bhUmiM chakarSha saH  ||  27-21
madhyAhnasamaye shrAntaM mahiShaM samapIDayat  |
gADhaduHkhaM visheSheNa bhAnurashmiprapiDitam  ||  27-22
AshvAsya vedanAM svena rasanAlambitAnanaH  |
apatatsahasA bhUmau  mR^itavadghoradarshanaH ||  27-23
taM vilokya tR^iShAyuktaM vihvalaM bhuvi cheShTitam  |
daNDairaghaTTayanmUrkho rajjubhiH kAShThamR^ittikaiH  |
ashmabhishcha tathA shAkhaiH pAdAbhyAM cha tathAhanat  ||  27-24 
tADayitvAH bahuvidhaM muShTinA cha visheShataH  |
chintayAmAsa rAjendra muhurniHshvasya duHkhitaH  |
siSheve dharaNIM mUDhaH kShudhA cha paripIDitaH  ||  27-25
tataH paraM samuthAya kopAtsaMraktalochanaH  |
abravIt paruShaM vAkyamanadvAhaM suduHkhitam  ||  27-26
kALamegha mahAvIrya gachCha tvaM svayameva hi  |
mahiSho.ayaM jaDaH pApI tvatsamo na vichakShaNaH  ||  27-27
praj~nAhInasya tadvAkyaM yuktihInaM bhayaMkaram  |
AkarNya parito vIkShya gopatirvAkyamabravIt  |
bho bho brAhmaNadAyAda vR^ithA pApaM karoShi hi  |
anityena sharIreNa  nityatvamavagachChasi  ||  27-28
aNumAtraM tvayA mUDha  na kr^itaM dharmasaMchayam  |
kR^itaM pApaM visheSheNa ghorajanmAntarapradam  ||  27-29
loke pAtakinaH santi tvatsamo naiva pApakr^it  |
tvayA kR^itena pApena tvadvaMshyA nirayaM gatAH  ||  27-30
tAnuddharasva dharmeNa tapasA cha divaM vraja  |
dharma eva manuShyANAM svargamokShapradAyakaH  ||  27-31

bhIShMa uvAcha  

atyAshcharyatamaM vAkyaM shrutvAsau bhItisaMyutaH  |
romA~nchitatanurbhUtvA bhadrako vAkyamabravIt  ||  27-32

bhadraka uvAcha 

pApohaM pApakarmAhaM pApAtmA pApanishchayaH  |
trAhi mAM kR^ipayA deva sarvadharmavivarjitam  ||  27-33
ityuktvAH sahasA rAjandaNDavatpraNipatya tam  |
kShamasveti vadanbhUyo bhadrako vAkyamabravIt  ||  27-34
bho svAminsarvadharmaj~na dharmarUpaM vadasva me  |
tIrthaj~nAH parirakShanti mUDhabuddhiM sakalmaSham  ||  27-35

bhiShma uvAcha  

atidInataraM vAkyaM shrutvA bhadrasya dharmaja  |
meghagambhIrayA vAchA  gopatirvAkyamabravIt  ||  27-36

gauruvAcha  

dharmAdharmaM pravakShyAmi shR^iNu nAnyamanA prabho  |
yasya smaraNamAtreNa  papAnmuktirbhaviShyati  ||  27-37
sarveshAmeva dAnAnAmannadAnaM  vishiShyate  |
tasmAdannaprado nityaM sAyUjyaM labhate hareH  ||  27-38
gobhUtilahiraNyAni gAvaH pR^ithvI sarasvatI  |
kanyAkanakadAnAni  nR^iNAM svargapradAni vai  ||  27-39
sALagrAmaM tathA li~NgaM kShetraM kR^iShNAjinaM mahat  |
yo dadyAdbrAhmaNebhyastu  sa viShNo padamashnute  ||  27-40

bhadraka uvAcha  

dAnapradAne yogyo.ahaM naivAtra khalu nirdhanaH  |
vinA dAnena yatpuNyamasti chettadvadasva me  ||  27-41

gopatiruvAcha  

prAptakAle samuthAya viShNuM sarvAtmakaM prabhum |
kIrtayedyaH prasannAtmA sa viShNoH padamashnute  ||  27-42
snAne jape tathA home bhojane cha visheShataH  |
pUjAyAM devadevasya maunI svargapadaM vrajet  ||  27-43
tIrthe.atithau tathA viShNau mAtApitroryatau gurau  |
bhaktiM kuryAdprayatnena sa gachChedbrahmaNaH padam  ||  27-44
viShNoshcha pUjane bhaktiH purANashravaNe shrutau  |
dharmashAstre tathA j~nAne yasya  nityaM sa muktibhAk  ||  27-45
dravyeNa karmaNA vAchA dAnAdviprahite rataH  |
sa yAti brahmabhavanaM punarAvR^ittivarjitam  ||  27-46
yaH samaH sarvabhUteShu tathA shatrusuhR^itsu cha  |
sarvatra hitakArI yaH sa vindedvai surAlayam  ||  27-47
paradAraparadravyaparanindAparA~NmukhAH  |
satyavAdaratA ye cha te sarve tridivaukasaH  ||  27-48

bhiShma uvAcha  

ityadbhutatamaM vAkyaM shrutvA bhadraH kurUttama  |
punareva shubhaM vAkyaM namaskR^ityedamabravIt  ||  27-49

bhadraka uvAcha  

bhagavansarvadharmaj~na sarvashAstravishArada  |
pApasya karaNamM brUhi yasmAchcha narakaM vrajet  ||  27-50

anaDvAnuvAcha  

nirdayaH sarvabhUteShu tathA niShThuravAchakaH  |
sa pApI narakI j~neyo yo.adharme vartate chiraM    ||  27-51
snAnahIna sadA pApI  tathA pitR^ividUShakaH  |
gurudevAndvijAnbandhUnagniM mitraM gavAM kulam  ||  27-52
purANadharmashAstrANi nindako narakaM vrajet  ||  27-53
snAne jape tathA home bhojane devasamnidhau  |
bahubhAShI  naro yastu dAruNaM narakaM vrajet  ||  27-54
paradAraparadravyaparakShetrApahArakAH  |
paranindAparA mUrkhAste vai nirayagAminaH  ||  27-55
brAhmaNebhyaH pratishrutya  dAsyAmIti dhanAdikam  |
pashchAnnAstIti yo brUyAttamAhurbrahmaghAtakam  ||  27-56
nAsti nAstIti yo brUyAdatithau gR^ihamAgate  |
tasya jihvAM samuddhR^itya ghorAstu yamakiMkarAH  |
dahanti yugaparyantaM kumbIpAke.atidAruNe  ||  27-57
pAnIyamannadAnaM cha tatha tAmbUlabhojane  |
tR^iNakAShThAgnishAkhAnAM hyadAtA narakaM vrajet  ||  27-58
sarveShAmeva pApAnAM  pApamekaM mahattaram  |
lA~NgalAkarShaNam pArtha mahApApam prakIrtitam  |
yaH sadA karShate mUrkho brAhmaNo brUNahA hi saH  ||  27-59
devAH pitR^igaNA viprAstathA gAndharvachAraNAH   |
halakarma prakurvANam tathA lakShmIpatiH prabhuH |
shepuste tu samuddhIkShya nirbhAgyo bhava nArakI  ||  27-60
yuShmatkulaprasUtA ye sarvakarmabahiShkR^itAH  |
daridrA a~NgahInAshcha sarve saMtAnavarjitAH |
bandhubhiH saMparityaktA gantAro narakaM dhruvam  ||  27-61
kumbhIrauravakAkolakShepayantrAsipatrakam  |
tatptatailaM taptakumbham ghaTIyantramadhomukham  ||  27-62
vyAghrashUlam vajrakITaM vR^ikarAkShasabhakShaNam  |
eteShu narakeShvete patiShyanti na saMshayaH  ||  27-63
evaM shaptAH pUrvakAle svaM svaM dhAma yayustadA  |
tasmAtsarveShu kAleShu kR^itI pApaM na kArayet  ||  27-64
sarvabhUtahitaH shAnto dAntaH paramabuddhimAn  |
svadharmanirato yo vai sa yAti paramAM gatim  ||  27-65

bhIShma uvAcha  

evaM nishamya rAjendra rudanbhUmau papata ha  |
pApabuddhiM visR^ijyAsu kiM karomIti chAbravIt  ||  27-66
kR^itakR^ityo.asi bhadraM te gachCha saumya yathAsukham  |
tvatprasAdAdahaM muktaH pApAtkhalu sudAruNam  ||  27-67

gopatiruvAcha  

na gachChAmi mahAbhAga pUrvaM tava R^iNam gataH  |
taddhanaM tava haste cha dattvA yAsyAmi nirvR^itim  ||  27-68

bhadraka uvAcha  

kathaM tvamR^iNavAMstAta  mahiSho vApi kiM nu me  |
R^iNapradaH kathamahaM tatsarvaM kR^ipayA vada  ||  27-69  

gopatiruvAcha  

niShkatrayaM gR^ihItvA tu tava hastAnmahAmate  |
IdR^ishaM janma saMprAptaM tato ghoraM bhayAvaham  ||  27-70
idAnImuchitaM brUhi R^iNAttasmAdbhayaMkarAt  |
muchyeya hi kathaM tAta tadupAyaM vadasva ha  ||  27-71

bhadraka uvAcha  

tvayoktaM taddhanaM dattvA mama haste mahAmate  |
mahiSheNa samaM gachCha R^iNAnmukto na saMshayaH  ||  27-71

gopatiruvAcha  

pauruShaM kuru viprendra yathAtathyaM bravImi te  |
AvayorR^iNavAnkashchichchaturtho hyAgamiShyati  |
niShkatrayaM tasya hastAdgR^ihItvAvAM visarjaya   ||  27-72


bhIShma uvAcha  

evamuktA tu rAjendra namaskR^itvA tu taM dvijam  |
tUShNImAste gavAM nAtho brAhmaNo vismayaM  vahan  ||  27-73
etasminnantare shUdro.apyAyayau viprasaMnidhim  |
so.atIva tvarayA yukto vAkyametaduvAcha ha ||   27-74
viprAdya shrUyatAmetau vikrIyete tvayA yadi  |
niShkatrayaM pradAsyAmi mUlyametau pradIyatAM  27-75

vipra uvAcha  

tathA karomi te shUdra taddhanaM cha dadasva me  |
gopatiM mahiShaM chemau tava dAsye na samshayaH  ||  27-76

bhIShma uvAcha  

brAhmaNasya vachaH shrutvA vR^iShalo dattavAndhanam  |
svagR^ihaM prAptavAnrAjaMstAvAdAya tataH param  ||  27-77   
badhvA goShthe dR^iDhaM  shUdre bhu~njamAne sutaiH saha  |
anyonyakalahAdrAjanrajjubhiH paripIDitau  ||  27-78
abhUtAM tatkShaNAdeva parAsU patitau bhuvi  ||  27-79
hA hato.asmi hato.asmIti bandhubhiH pariveShTitaH  |
kR^itvA tu rodanaM duHkhAtprapede dharaNItalam  ||  27-80
evaM pravartamAne tu gopatirmahiShastathA  |
divyaM vimAnamArUDhAvambaraM samupAgatau  ||  27-81
UchaturduHkhitaM shUdraM kimarthaM rudyate tvayA  |
tvaM hi naH pUrvajanane R^iNavAnnAtra saMshayaH  ||  27-82
R^iNavantau dvijasyAvAnR^iNAddhi parimochitau  |
mochitashcha R^iNAttvaM hi vraja shIghraM triviShTapam  ||  27-83
sakuTumbo yayau nAkaM shUdro mahiShagopati  |
gandharvaiH  stUyamanAste sarve nAkam samAyayuH  ||  27-84

yudhiShThira uvAcha  

kiM karma kR^itavAMstAta brAhmaNo vedavarjitaH  |
tatsarvaM shrotumichChAmi kR^ipayA vada suvrata  ||  27-85

bhIShma uvAcha  

dravyeNAnena vipro.asau prAyashchittaM chachAra ha  |
prAyashchittavishuddhAtmA tapastepe suduShkaram  ||  27-86
kR^iShNeti paramAtmeti sarvalokeshvareti cha  |
visvarUpa sadAnanda pAhi mAM sharaNAgatam  ||  27-87
evaM bhaktyA prArthayantaM   brAhmaNaM gatakalmaSham  |
hR^idi sthito jagannAthastaM  pratyAha sthito.ambare ||  27-88

shrIbhagavAnuvAcha  

yadyadiShTatamaM bastu tattadeveha bhujya cha  |
svargaM gachCha mahAbhAga sarvAnkAmAnavApnuhi  |
indrasya saMnidhau tiShTha yAvadAchandratArakam  ||  27-89
iti khe saMgatAM vANIM shrutvA prItisamanvitaH  |
karmakANdamasheSheNa yathAvadakaroddvijaH  ||  27-90
putrapautraiH  parivR^itau bandhubhishcha samanvitaH   |
prapede sakalAnkAmAnsatsa~Ngasya prabhAvataH  ||  27-91
tataH paraM vyomacharairabhiShTuto
gandharvamukhyairupasevyamAnaH  |
divyaM prapede sa tu vipravaryaH
satsa~Ngato nAsti paraM narendra  ||  27-92
tasmAttvamapi rAjendra satsa~ngaM kuru sarvadA  |
satsa~NgAnmuktimApnoti  naraH pAparato.api cha  ||  27-93
sarveShamapi sa~NgAnAM satsa~Nge durlabhaH khalu  |
satsa~NgAdiShTakAmAnvai saMprApnoti narottamaH  ||  27-94
R^inAdAne sukhaM pUravaM pradAne prANasaMkaTam  |
janane cha vipattau cha R^iNInAM  na sukhaM khalu  ||  27-95
shAkAhAraM varaM pathyaM pa~nchame.ahani bhojanam  |
R^iNAdrAjyapradAdvApi nirAhArodabhojanam  ||  27-96
evaM kaShTamR^iNaM rAjannihAmutra cha janmasu  |
R^iNI na bhUyAH satataM  paraM shreyo gamiShyasi  ||  27-97
ya idaM puNyamAkhyAnaM shR^iNuyAdvai samAhitaH  |
brahmalokamavApnoti nAradena prabhAShitam  ||  27-98
yaH shR^iNoti R^iNI nityaM bhaktipUrvaM nirantaram |
ShaNmAsashravaNAdeva R^iNAnmuchyeta bhUmipa  ||  27-99
tasmAtsarveShu  kAleShu dharmameva sadA kuru  |
dharmeNa te bhavedvR^iddhiriha svarge cha bhUmipa  ||  27-100


March 1, 2009