Harivamsha, volume II, Appendix II, BORI, 1971 shrIgaNeshAya namaH hari OM itranslated by A. Purushothaman, purushothaman_avaroth @yahoo.com sheShadharmaprakaraNam 27 and 28 sheShadharmAH vaishaMpAyana uvAcha iti saMpraNatAH pArthA dharme kR^iShNe janArdane | shrotukAmAshcha te sarve brAhmaNA brahmavittamAH || 27-1 vAsudevaM chiraM dhyAtvA dharmaputraH pratApavAn | natvA paprachCha dharmAtmA dharmaM suranadIsutam || 27-2 yudhiShThira uvAcha karmaNA yena manujA narakaM yAnti duHkhitAH | keShAM sa~Ngena vA tAta labhate svargasaMpadam || 27-3 R^iNInAM cha pradAtR^INAM R^iNasthasya gatistu kA | tatsarvaM vada tattvena devavrata mahAmate || 27-4 bhIShma uvAcha shR^iNu rAjanpurA vR^ittamAshcharyam puNyavardhanam | bhadrakasya tu saMvAdaM govR^iShasya mahAtmanaH || 27-4 kAshmIre puNyadeshe tu sarvasaMpatsamAyute | brAhmaNo bhadrako nAma sarvAchAravivarjitaH || 27-5 kR^iShiko duHkhabhA~N mUrkho sadA vedavirodhakR^it | pitR^imAtR^ikulaistyaktaH shUdrabhojI tu kAmukaH | rAjadaNDabhayAtbhIto deshAntaramupAgamat || 27-6 tasmindeshe chiraM kAlaM sthitvA rAjendra durmatiH | nIlavarNamanaDvAhaM mahiShaM samachorayat | tau va~nchayityA tadrAtrau svadeshaM prAptavAnpunaH || 27-7 vaishaMpAyana uvAcha pitAmahasya vachanaM shrutvA vismayakArakam | dharmasUnurmahAprAj~na idaM vachanamabravIt || 27-8 yudhiShThira uvAcha kiM karma kR^itavAMstAta svadeshe brAhmaNAdhamaH | kayA vR^ittyA pravR^itto.abhUdbAndhavebhyaH kimabravIt || 27-9 tatsarvaM vada tattvena devavrata mahAmate | kR^iShNo yadA me kR^ipayA hyavochadakhileshvaraH || 27-10 bhIShMa uvAcha bhadrake hyAgate tasminbAndhavAH parisha~NkitAH | UchuH paramadharmaj~nAH purastasyAtikopitAH || 27-11 kimarthamAgato bhadra pAparUpa bhayaMkara | gachCha gachCha punastUrNaM bandhUnAmahitaMkara || 27-12 paruShaM svajanasyedaM nishamya vachanaM tadA | bhadrakaH prAha tAnsarvAnva~nchayandharmanandana || 27-13 bho bho bandhujanAH sarve shR^iNudhvaM vachanaM mama | yadA bhavadbhirnirasatastadA ga~NgAmupAgamam || 27-14 tatratyA brAhmaNAH sarve matkarmaparitoShitAH | yugmAvetau mahAbhAgA mama sarve dudushcha te || 27-15 tachChrutvA bAndhavAH sarve vachanaM chedamabruvan | sukhI bhava mahAbhAgA gArhastyaM vai sadA kuru | gArhastyena tu dharmeNa mahachChreyo bhaveddhruvam || 27-16 tAnevaM va~nchayitvA sa bhadrakaH pApanishchayaH | yugaMdharau tu tau kR^itvA yayau kR^iShibhuvaM prati || 27-17 kimidaM bandhubhIH pR^iShTo gUDharUpo.atipApakR^it | prAraMbhaM karavANIti bAndhavebhyastadAbravIt | saMbhramaM kR^itavAnrAjanbhadrakaH pApanishchayaH || 27-18 tato halaM samAdAya dIrghakUbaramadbhutam | upAnahau charmarajjuM veNudaNDasamanvitam || 27-19 skandhe rAjanvahansIraM kambalenAvaguNThitaH | pUrvapashchimalA~NgUlaH kaupInaparishobhitaH | yayau kR^iShibhuvaM rAjanbhadrakaH pApanishchayaH || 27-20 gachCha gachCheti pApAtmanpAsyAmi rudhiraM tava | iti jalpansa mUrkho vai tR^iShNayA paripIDitaH | bhadrakaH pApakR^itkrUro drutaM bhUmiM chakarSha saH || 27-21 madhyAhnasamaye shrAntaM mahiShaM samapIDayat | gADhaduHkhaM visheSheNa bhAnurashmiprapiDitam || 27-22 AshvAsya vedanAM svena rasanAlambitAnanaH | apatatsahasA bhUmau mR^itavadghoradarshanaH || 27-23 taM vilokya tR^iShAyuktaM vihvalaM bhuvi cheShTitam | daNDairaghaTTayanmUrkho rajjubhiH kAShThamR^ittikaiH | ashmabhishcha tathA shAkhaiH pAdAbhyAM cha tathAhanat || 27-24 tADayitvAH bahuvidhaM muShTinA cha visheShataH | chintayAmAsa rAjendra muhurniHshvasya duHkhitaH | siSheve dharaNIM mUDhaH kShudhA cha paripIDitaH || 27-25 tataH paraM samuthAya kopAtsaMraktalochanaH | abravIt paruShaM vAkyamanadvAhaM suduHkhitam || 27-26 kALamegha mahAvIrya gachCha tvaM svayameva hi | mahiSho.ayaM jaDaH pApI tvatsamo na vichakShaNaH || 27-27 praj~nAhInasya tadvAkyaM yuktihInaM bhayaMkaram | AkarNya parito vIkShya gopatirvAkyamabravIt | bho bho brAhmaNadAyAda vR^ithA pApaM karoShi hi | anityena sharIreNa nityatvamavagachChasi || 27-28 aNumAtraM tvayA mUDha na kr^itaM dharmasaMchayam | kR^itaM pApaM visheSheNa ghorajanmAntarapradam || 27-29 loke pAtakinaH santi tvatsamo naiva pApakr^it | tvayA kR^itena pApena tvadvaMshyA nirayaM gatAH || 27-30 tAnuddharasva dharmeNa tapasA cha divaM vraja | dharma eva manuShyANAM svargamokShapradAyakaH || 27-31 bhIShMa uvAcha atyAshcharyatamaM vAkyaM shrutvAsau bhItisaMyutaH | romA~nchitatanurbhUtvA bhadrako vAkyamabravIt || 27-32 bhadraka uvAcha pApohaM pApakarmAhaM pApAtmA pApanishchayaH | trAhi mAM kR^ipayA deva sarvadharmavivarjitam || 27-33 ityuktvAH sahasA rAjandaNDavatpraNipatya tam | kShamasveti vadanbhUyo bhadrako vAkyamabravIt || 27-34 bho svAminsarvadharmaj~na dharmarUpaM vadasva me | tIrthaj~nAH parirakShanti mUDhabuddhiM sakalmaSham || 27-35 bhiShma uvAcha atidInataraM vAkyaM shrutvA bhadrasya dharmaja | meghagambhIrayA vAchA gopatirvAkyamabravIt || 27-36 gauruvAcha dharmAdharmaM pravakShyAmi shR^iNu nAnyamanA prabho | yasya smaraNamAtreNa papAnmuktirbhaviShyati || 27-37 sarveshAmeva dAnAnAmannadAnaM vishiShyate | tasmAdannaprado nityaM sAyUjyaM labhate hareH || 27-38 gobhUtilahiraNyAni gAvaH pR^ithvI sarasvatI | kanyAkanakadAnAni nR^iNAM svargapradAni vai || 27-39 sALagrAmaM tathA li~NgaM kShetraM kR^iShNAjinaM mahat | yo dadyAdbrAhmaNebhyastu sa viShNo padamashnute || 27-40 bhadraka uvAcha dAnapradAne yogyo.ahaM naivAtra khalu nirdhanaH | vinA dAnena yatpuNyamasti chettadvadasva me || 27-41 gopatiruvAcha prAptakAle samuthAya viShNuM sarvAtmakaM prabhum | kIrtayedyaH prasannAtmA sa viShNoH padamashnute || 27-42 snAne jape tathA home bhojane cha visheShataH | pUjAyAM devadevasya maunI svargapadaM vrajet || 27-43 tIrthe.atithau tathA viShNau mAtApitroryatau gurau | bhaktiM kuryAdprayatnena sa gachChedbrahmaNaH padam || 27-44 viShNoshcha pUjane bhaktiH purANashravaNe shrutau | dharmashAstre tathA j~nAne yasya nityaM sa muktibhAk || 27-45 dravyeNa karmaNA vAchA dAnAdviprahite rataH | sa yAti brahmabhavanaM punarAvR^ittivarjitam || 27-46 yaH samaH sarvabhUteShu tathA shatrusuhR^itsu cha | sarvatra hitakArI yaH sa vindedvai surAlayam || 27-47 paradAraparadravyaparanindAparA~NmukhAH | satyavAdaratA ye cha te sarve tridivaukasaH || 27-48 bhiShma uvAcha ityadbhutatamaM vAkyaM shrutvA bhadraH kurUttama | punareva shubhaM vAkyaM namaskR^ityedamabravIt || 27-49 bhadraka uvAcha bhagavansarvadharmaj~na sarvashAstravishArada | pApasya karaNamM brUhi yasmAchcha narakaM vrajet || 27-50 anaDvAnuvAcha nirdayaH sarvabhUteShu tathA niShThuravAchakaH | sa pApI narakI j~neyo yo.adharme vartate chiraM || 27-51 snAnahIna sadA pApI tathA pitR^ividUShakaH | gurudevAndvijAnbandhUnagniM mitraM gavAM kulam || 27-52 purANadharmashAstrANi nindako narakaM vrajet || 27-53 snAne jape tathA home bhojane devasamnidhau | bahubhAShI naro yastu dAruNaM narakaM vrajet || 27-54 paradAraparadravyaparakShetrApahArakAH | paranindAparA mUrkhAste vai nirayagAminaH || 27-55 brAhmaNebhyaH pratishrutya dAsyAmIti dhanAdikam | pashchAnnAstIti yo brUyAttamAhurbrahmaghAtakam || 27-56 nAsti nAstIti yo brUyAdatithau gR^ihamAgate | tasya jihvAM samuddhR^itya ghorAstu yamakiMkarAH | dahanti yugaparyantaM kumbIpAke.atidAruNe || 27-57 pAnIyamannadAnaM cha tatha tAmbUlabhojane | tR^iNakAShThAgnishAkhAnAM hyadAtA narakaM vrajet || 27-58 sarveShAmeva pApAnAM pApamekaM mahattaram | lA~NgalAkarShaNam pArtha mahApApam prakIrtitam | yaH sadA karShate mUrkho brAhmaNo brUNahA hi saH || 27-59 devAH pitR^igaNA viprAstathA gAndharvachAraNAH | halakarma prakurvANam tathA lakShmIpatiH prabhuH | shepuste tu samuddhIkShya nirbhAgyo bhava nArakI || 27-60 yuShmatkulaprasUtA ye sarvakarmabahiShkR^itAH | daridrA a~NgahInAshcha sarve saMtAnavarjitAH | bandhubhiH saMparityaktA gantAro narakaM dhruvam || 27-61 kumbhIrauravakAkolakShepayantrAsipatrakam | tatptatailaM taptakumbham ghaTIyantramadhomukham || 27-62 vyAghrashUlam vajrakITaM vR^ikarAkShasabhakShaNam | eteShu narakeShvete patiShyanti na saMshayaH || 27-63 evaM shaptAH pUrvakAle svaM svaM dhAma yayustadA | tasmAtsarveShu kAleShu kR^itI pApaM na kArayet || 27-64 sarvabhUtahitaH shAnto dAntaH paramabuddhimAn | svadharmanirato yo vai sa yAti paramAM gatim || 27-65 bhIShma uvAcha evaM nishamya rAjendra rudanbhUmau papata ha | pApabuddhiM visR^ijyAsu kiM karomIti chAbravIt || 27-66 kR^itakR^ityo.asi bhadraM te gachCha saumya yathAsukham | tvatprasAdAdahaM muktaH pApAtkhalu sudAruNam || 27-67 gopatiruvAcha na gachChAmi mahAbhAga pUrvaM tava R^iNam gataH | taddhanaM tava haste cha dattvA yAsyAmi nirvR^itim || 27-68 bhadraka uvAcha kathaM tvamR^iNavAMstAta mahiSho vApi kiM nu me | R^iNapradaH kathamahaM tatsarvaM kR^ipayA vada || 27-69 gopatiruvAcha niShkatrayaM gR^ihItvA tu tava hastAnmahAmate | IdR^ishaM janma saMprAptaM tato ghoraM bhayAvaham || 27-70 idAnImuchitaM brUhi R^iNAttasmAdbhayaMkarAt | muchyeya hi kathaM tAta tadupAyaM vadasva ha || 27-71 bhadraka uvAcha tvayoktaM taddhanaM dattvA mama haste mahAmate | mahiSheNa samaM gachCha R^iNAnmukto na saMshayaH || 27-71 gopatiruvAcha pauruShaM kuru viprendra yathAtathyaM bravImi te | AvayorR^iNavAnkashchichchaturtho hyAgamiShyati | niShkatrayaM tasya hastAdgR^ihItvAvAM visarjaya || 27-72 bhIShma uvAcha evamuktA tu rAjendra namaskR^itvA tu taM dvijam | tUShNImAste gavAM nAtho brAhmaNo vismayaM vahan || 27-73 etasminnantare shUdro.apyAyayau viprasaMnidhim | so.atIva tvarayA yukto vAkyametaduvAcha ha || 27-74 viprAdya shrUyatAmetau vikrIyete tvayA yadi | niShkatrayaM pradAsyAmi mUlyametau pradIyatAM 27-75 vipra uvAcha tathA karomi te shUdra taddhanaM cha dadasva me | gopatiM mahiShaM chemau tava dAsye na samshayaH || 27-76 bhIShma uvAcha brAhmaNasya vachaH shrutvA vR^iShalo dattavAndhanam | svagR^ihaM prAptavAnrAjaMstAvAdAya tataH param || 27-77 badhvA goShthe dR^iDhaM shUdre bhu~njamAne sutaiH saha | anyonyakalahAdrAjanrajjubhiH paripIDitau || 27-78 abhUtAM tatkShaNAdeva parAsU patitau bhuvi || 27-79 hA hato.asmi hato.asmIti bandhubhiH pariveShTitaH | kR^itvA tu rodanaM duHkhAtprapede dharaNItalam || 27-80 evaM pravartamAne tu gopatirmahiShastathA | divyaM vimAnamArUDhAvambaraM samupAgatau || 27-81 UchaturduHkhitaM shUdraM kimarthaM rudyate tvayA | tvaM hi naH pUrvajanane R^iNavAnnAtra saMshayaH || 27-82 R^iNavantau dvijasyAvAnR^iNAddhi parimochitau | mochitashcha R^iNAttvaM hi vraja shIghraM triviShTapam || 27-83 sakuTumbo yayau nAkaM shUdro mahiShagopati | gandharvaiH stUyamanAste sarve nAkam samAyayuH || 27-84 yudhiShThira uvAcha kiM karma kR^itavAMstAta brAhmaNo vedavarjitaH | tatsarvaM shrotumichChAmi kR^ipayA vada suvrata || 27-85 bhIShma uvAcha dravyeNAnena vipro.asau prAyashchittaM chachAra ha | prAyashchittavishuddhAtmA tapastepe suduShkaram || 27-86 kR^iShNeti paramAtmeti sarvalokeshvareti cha | visvarUpa sadAnanda pAhi mAM sharaNAgatam || 27-87 evaM bhaktyA prArthayantaM brAhmaNaM gatakalmaSham | hR^idi sthito jagannAthastaM pratyAha sthito.ambare || 27-88 shrIbhagavAnuvAcha yadyadiShTatamaM bastu tattadeveha bhujya cha | svargaM gachCha mahAbhAga sarvAnkAmAnavApnuhi | indrasya saMnidhau tiShTha yAvadAchandratArakam || 27-89 iti khe saMgatAM vANIM shrutvA prItisamanvitaH | karmakANdamasheSheNa yathAvadakaroddvijaH || 27-90 putrapautraiH parivR^itau bandhubhishcha samanvitaH | prapede sakalAnkAmAnsatsa~Ngasya prabhAvataH || 27-91 tataH paraM vyomacharairabhiShTuto gandharvamukhyairupasevyamAnaH | divyaM prapede sa tu vipravaryaH satsa~Ngato nAsti paraM narendra || 27-92 tasmAttvamapi rAjendra satsa~ngaM kuru sarvadA | satsa~NgAnmuktimApnoti naraH pAparato.api cha || 27-93 sarveShamapi sa~NgAnAM satsa~Nge durlabhaH khalu | satsa~NgAdiShTakAmAnvai saMprApnoti narottamaH || 27-94 R^inAdAne sukhaM pUravaM pradAne prANasaMkaTam | janane cha vipattau cha R^iNInAM na sukhaM khalu || 27-95 shAkAhAraM varaM pathyaM pa~nchame.ahani bhojanam | R^iNAdrAjyapradAdvApi nirAhArodabhojanam || 27-96 evaM kaShTamR^iNaM rAjannihAmutra cha janmasu | R^iNI na bhUyAH satataM paraM shreyo gamiShyasi || 27-97 ya idaM puNyamAkhyAnaM shR^iNuyAdvai samAhitaH | brahmalokamavApnoti nAradena prabhAShitam || 27-98 yaH shR^iNoti R^iNI nityaM bhaktipUrvaM nirantaram | ShaNmAsashravaNAdeva R^iNAnmuchyeta bhUmipa || 27-99 tasmAtsarveShu kAleShu dharmameva sadA kuru | dharmeNa te bhavedvR^iddhiriha svarge cha bhUmipa || 27-100 March 1, 2009